Από την ταπείνωση στην ισότητα: Πέντε ανοιχτές πληγές για τα δικαιώματα των ΑμεΑ

 Από την ταπείνωση στην ισότητα: Πέντε ανοιχτές πληγές για τα δικαιώματα των ΑμεΑ

1. Γιατί τα ΚΕΠΑ είναι το Νο 1 ζήτημα για τα δικαιώματα των ΑμεΑ

Επειδή αποτελούν τον «φραγμό» στην είσοδο: εκεί κρίνεται αν θα αναγνωριστεί κάποιος ως ΑμεΑ και αν θα έχει πρόσβαση σε δικαιώματα που του ανήκουν βάσει CRPD. Όλα τα υπόλοιπα μέτρα (προσβασιμότητα, ανεξάρτητη διαβίωση, εργασία) εξαρτώνται από αυτό.

Για τα ΚΕΠΑ χρειάζεται να πιάσουμε την ουσία:

Η διαδικασία στην Ελλάδα έχει εκτραπεί από καθαρά διοικητική σε παράτυπη ιατρική διαδικασία.
Εφαρμόζεται ένα ξεπερασμένο ιατρικό μοντέλο αντί του δικαιωματικού μοντέλου αναπηρίας.
Υπάρχει θεσμικό κενό εποπτείας: ούτε το Υπουργείο Υγείας ούτε οι Ιατρικοί Σύλλογοι ασκούν τον έλεγχο που οφείλουν (οι δεύτεροι βεβαιώνουν ψευδώς ότι δεν έχουν αρμοδιότητα).
Διεξάγονται ιατρικές πράξεις χωρίς προδιαγραφές ασφαλείας, διαφάνειας ή δεοντολογίας. Η απαγόρευση παρουσίας τρίτου στις επιτροπές ευνοεί παραβατικές ή παράνομες συμπεριφορές από τα μέλη τους.
Αυτή η αδιαφάνεια έχει οδηγήσει σε παραβατικά φαινόμενα και οργανωμένα κυκλώματα εκμετάλλευσης.

Αναθεώρηση του μισαναπηρικού συστήματος των ΚΕΠΑ

Το σημερινό καθεστώς πιστοποίησης της αναπηρίας, ενώ τυπικά αποτελεί διοικητική διαδικασία, έχει μετατραπεί σε αδιαφανή και παράτυπη «ιατρική εξέταση», εκτός εποπτείας και δεοντολογίας.

Στα ΚΕΠΑ:

διενεργούνται ιατρικές πράξεις χωρίς υγειονομικά πρωτόκολλα,
απαγορεύεται η παρουσία τρίτου, γεγονός που ευνοεί παραβατικές ή παράνομες συμπεριφορές των μελών των επιτροπών,
συχνά συμμετέχουν γιατροί άσχετων ειδικοτήτων,
δεν υπάρχει καμία θεσμική εποπτεία από το Υπουργείο Υγείας ή τους Ιατρικούς Συλλόγους.

Αυτό δεν είναι απλώς «γραφειοκρατική ταλαιπωρία». Είναι μισαναπηρικό, καταχρηστικό και ταπεινωτικό. Απαιτείται ριζική αναθεώρηση, με κατάργηση του σημερινού συστήματος πιστοποίησης και θέσπιση διαφανούς, καθαρά διοικητικού μηχανισμού αναγνώρισης, σύμφωνα με το δικαιωματικό μοντέλο της αναπηρίας και τις δεσμεύσεις της CRPD.

2. Καθολική Προσβασιμότητα – Προϋπόθεση Ισότητας

Η προσβασιμότητα δεν είναι «διευκόλυνση»· είναι θεμελιώδης υποχρέωση του κράτους. Όπως ορίζει το άρθρο 9 της CRPD, αφορά:

το φυσικό περιβάλλον,
τις μεταφορές,
την υγεία,
την εκπαίδευση,
την πληροφορία και την επικοινωνία.

Χρειάζεται δεσμευτικό εθνικό σχέδιο καθολικής προσβασιμότητας, ώστε κάθε πολίτης με αναπηρία να συμμετέχει ισότιμα, χωρίς αποκλεισμούς.

3. Κοινωνική Προστασία και Εργασία – όχι το ένα αντί του άλλου

Υπάρχει μια επικίνδυνη πολιτική σύγχυση που έχει όντως ρίζες σε παλιότερες στρατηγικές (κυρίως από ΝΔ, αλλά και όχι μόνο).

Δημιουργεί την εντύπωση ότι το δικαίωμα στην εργασία πρέπει να αντικαταστήσει το δικαίωμα σε αξιοπρεπή διαβίωση και κοινωνική προστασία. Αναφέρεται σε παλιά ρητορική, όπου η πρόνοια παρουσιάζεται ως ένα παθητικό σύστημα παροχής επιδομάτων ή «επιδοµατοκρατία», με την εντύπωση ότι η λύση είναι να αντικατασταθεί με εργασία.

Στην πραγματικότητα, όμως, η CRPD ξεκαθαρίζει ότι και τα δύο (Άρθρο 27, «Εργασία και απασχόληση» και Άρθρο 28, «Ανεκτό βιοτικό επίπεδο και κοινωνική προστασία») είναι αναφαίρετα και αλληλοσυμπληρώνονται: η κοινωνική προστασία εξασφαλίζει αξιοπρέπεια και η εργασία ισότιμη συμμετοχή.

4. Τερματισμός Διακρίσεων στις Παροχές

Από το 2019 η Επιτροπή του ΟΗΕ έχει καταγράψει σοβαρά προβλήματα:

αλλαγές στην ασφαλιστική νομοθεσία και στο σύστημα πιστοποίησης,
ασυνέπειες σε φοροαπαλλαγές και κατασχέσεις,
άνιση μεταχείριση στα επιδόματα.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα:
Οι δικαιούχοι προνοιακών επιδομάτων του ΟΠΕΚΑ δικαιούνται και το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα· αντίθετα, οι μικροσυνταξιούχοι αναπηρίας με 200–400€ δεν το δικαιούνται, παρά τις παρατηρήσεις του Συνηγόρου του Πολίτη.

5. Ψηφιακή Κάρτα Αναπηρίας

Ένα αίτημα δεκαετιών που επιτέλους προχώρησε. Η κάρτα θεσπίστηκε να χρησιμοποιείται ως αποδεικτικό αναπηρίας για όλες σχεδόν τις παροχές. Ωστόσο, η υλοποίηση παραμένει πίσω: το κράτος δίνει πρόχειρες λύσεις αντί για ένα πλήρως λειτουργικό και καθολικά αποδεκτό σύστημα.

Συμπέρασμα:
Η συζήτηση για τα δικαιώματα των ΑμεΑ στην Ελλάδα πρέπει να ξεκινά από τα ΚΕΠΑ, να συνεχίζεται με την προσβασιμότητα, να περιλαμβάνει την κοινωνική προστασία μαζί με την εργασία, να τερματίζει τις διακρίσεις στις παροχές και να ολοκληρώνεται με την πλήρη εφαρμογή της Ψηφιακής Κάρτας Αναπηρίας.

Ανδρέας Μπαρδάκης
Ακτιβιστής για τα δικαιώματα των ΑμεΑ
Δημιουργός της κοινότητας «Συνήγορος των ΑμεΑ»
Μέλος της κοινωνίας των πολιτών βάσει του άρθρου 33 παρ. 3 της Σύμβασης CRPD